ROK 2013 NA CMENTARZU ŻYDOWSKIM W ZDUŃSKIEJ WOLI

W tym roku miałam przyjemność oprowadzać po cmentarzu 650 osób. Byli wśród nich zarówno potomkowie Żydów zduńskowolskich, którzy każdego roku licznie odwiedzają nasze miasto, jak również uczniowie szkół zduńskowolskich: Zespół Szkół Specjalnych im. Marii Grzegorzewskiej oraz Zespół Szkół Aktywności Zawodowej w Zduńskiej Woli, Gimnazjum w Czechach, Publiczne Gimnazjum nr 5 w Zduńskiej Woli. Nie zabrakło, jak co roku najwspanialszego ze spotkań, jakie mam możliwość doświadczać z Państwem, podczas Dnia Otwartego Cmentarza Żydowskiego. Cmentarz zwiedzili także członkowie australijskiego zespołu Klezmer Divas, dzięki którym w Zduńskiej Woli znów zabrzmiał język jidysz, uczestnicy Festiwalu Kolory Polski, grupa uczestników kursu na przewodników turystycznych województwa łódzkiego oraz grupa przewodników izraelskich - grupa zorganizowana przez Instytut Polski w Tel Avivie/Izrael. Nie mogło oczywiście zabraknąć najważniejszych gości: ocalałego z Zagłady Ashera Ud Sieradzkiego, który jak co roku, odwiedził Zduńską Wolę z grupą młodzieży z Izraela oraz prof. Daniela Wagnera z Weizmann Institute w Rehovot, Izrael - "Zasłużonego dla Miasta Zduńska Wola". Do Zduńskiej Woli zawitał także kolejny już raz, wraz z rodziną, wnuk ostatniego przewodniczącego Gminy Żydowskiej w Zduńskiej Woli - Zvi Gil.

W lipcu miałam przyjemność prezentować prace na rzecz ocalania pamięci Żydów zduńskowolskich, jak również działania mające na celu ratowanie dziedzictwa żydowskiego, podejmowane w innych miasteczkach polskich, podczas prelekcji w Christ Church Jerusalem w Izraelu, do której wygłoszenia otrzymałam zaproszenie od Pastora Davida Pileggi, za co serdecznie dziękuję Mam nadzieję na przyszłoroczne spotkanie z członkami kościoła. Niektórzy z nich już mają własne doświadczenia w ratowaniu dziedzictwa żydowskiego w Polsce :)

W ramach projektu edukacyjnego, który koordynowałam, odbył się w Zespole Szkół w Dębnicy, a następnie w Synagodze w Ostrowie Wielkopolski, pokaz sztuki "Who Returned My Soul" autorstwa dramaturg Kelly Brock, w wykonaniu uczniów Zespołu Szkół w Dębnicy oraz pod patronatem The Foundation for Holocaust Education Project oraz Projektu Odnowy Cmentarzy Żydowskich PJCRP. 
Chciałabym bardzo serdecznie podziękować za wspaniałą współpracę Krystynie Busza i Milenie Janiak, nauczycielkom i opiekunkom młodzieży ze szkoły w Dębnicy. 
Pierwsze spotkanie z inicjatorami projektu Katharine Gorsuch i Avim Mizrachi odbyło się w 2009 roku w Zduńskiej Woli.Skierowane ono było do nauczycieli ze szkół zduńskowolskich. Projekt pracy z młodzieżą w oparciu o sztukę był także polecany podczas Szkoły Letniej Nauczania o Holokauście - Uniwersytet Jagielloński.

Serdecznie dziękuję wszystkim wolontariuszom, którzy tak szybko i licznie zareagowali na apel letniego sprzątania cmentarza.

Zapraszam także serdecznie na kolejne spacery historyczne po zduńskowolskim cmentarzu żydowskim. Proszę uprzejmie o wcześniejszy kontakt w celu umówienia terminu zwiedzania.

W przyszłym roku w dniu 24 sierpnia 2014 roku (niedziela) odbędzie się V Dzień Otwarty cmentarza. Na bieżąco będę także informowała Państwa o innych wydarzeniach mających miejsce na naszym kircholu i działaniach na rzecz ocalania pamięci o Żydach zduńskowolskich.

 fot (c) Kamila Klauzińska

ASHER UD SIERADZKI PONOWNIE ODWIEDZIŁ ZDUŃSKĄ WOLĘ

14 października 2013 roku Asher Ud Sieradzki ponownie odwiedził Zduńską Wolę. Tym razem przyjechał z wnukiem Gilem Arbell oraz grupą blisko 120 studentów z Izraela.

Asher Ud jest zduńskowolaninem, który jako 13 letni chłopiec był świadkiem likwidacji getta żydowskiego i selekcji na cmentarzu żydowskim. Obecnie Asher pełni funkcję świadka przy Instytucie Yad Vashem w Jerozolimie i zawsze kiedy grupa młodzieży izraelskiej zaprasza go, aby towarzyszył im w podróży do Polski, Asher stawia warunek, że koniecznie w programie musi znaleźć się Zduńska Wola.

Asher odwiedza miasto swojego urodzenia już od lat 90. To z jego inicjatywy właśnie do Zduńskiej Woli zaczęły przyjeżdżać grupy izraelskiej młodzieży, które corocznie pomagały w porządkowaniu cmentarza oraz odczytywaniu hebrajskich inskrypcji podczas wykonywanej dokumentacji, zainicjowanej przez prof. Daniela Wagnera z Weizmann Institute w Rehovot w Izraelu. 

zdjęcia(c)Kamila Klauzińska

ZDJĘĆ KILKA Z IV DNIA OTWARTEGO CMENTARZA ŻYDOWSKIEGO W ZDUŃSKIEJ WOLI

Chciałabym bardzo serdecznie podziękować wszystkim z Państwa, którzy przyszliście dziś na cmentarz. Miałam nadzieję, że przyjdzie kilka osób, może nawet o kilka więcej niż ostatnim razem :), ale nie spodziewałam się aż tak dużego zainteresowania.

Bardzo miło było mi Państwa oprowadzać po naszym cmentarzu i mam też nadzieję, a biorąc pod uwagę, że wytrwaliście Państwo do końca :), zechcecie Państwo przekazać dalej wiadomość o Dniu Otwartym cmentarza. Za rok o tej samej porze kolejna grupa pasjonatów historii i kultury żydowskiej zawita na ulicę Kaczą. 

Przypomnę tylko, że Ci z Państwa którzy chcieliby pogłębić swoją wiedzę z zakresu Holokaustu ale także kultury żydowskiej mogą to uczynić jeszcze do końca sierpnia - w Muzeum Historii Miasta można oglądać wystawę "Zagłada żydowskich miasteczek". 

Bardzo serdecznie dziękuję jeszcze raz wolontariuszom ze Zduńskiej Woli i Sieradza, bez których pomocy spacer nie byłby tak udany: Pani Teresie i Zbigniewowi (Sieradz), Pan Bogdan (Zduńska Wola), Pani Adriana (Sieradz), Martynie, Kalinie, Joannie, Danielowi, Kubie, Radkowi, Łukaszowi, Mariuszowi ze Zduńskiej Woli oraz Tomkowi z Gdyni.

Poniżej kilka zdjęć z dzisiejszego spaceru historycznego.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

autor zdjęć: (c) Tomek Polkowski

DZIEŃ OTWARTY CMENTARZA ŻYDOWSKIEGO

Serdecznie zapraszam wszystkich Państwa na 

IV Dzień Otwarty Cmentarza żydowskiego

(a drugi zorganizowany wspólnie 

z Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola)

25 sierpnia (niedziela), godz. 15:00

W dniach 24-27 sierpnia 1942 roku niemiecki okupant dokonał likwidacji getta żydowskiego w Zduńskiej Woli. Wówczas to blisko 1/3 mieszkańców naszego miasta została wywieziona do obozu śmierci w Chełmnie nad Nerem, pozostała garstka - ponad tysiąc osób - trafiła do getta Litzmannstadt. 

Podczas tych trzech dni dokonano setek morderstw na terenie ulic Ogrodowej, Stęszyckiej (dziś Getta Żydowskiego) i Juliusza oraz bezpośrednio na cmentarzu żydowskim, który stał się miejscem ostatecznej selekcji.  

Dziś trudno nam sobie wyobrazić te trzy upalne, sierpniowe dni, kiedy "znika" bezpowrotnie cała dzielnica, domy pustoszeją, a na ulicach pozostaje tylko głucha cisza.

 

Poprzednie Dni Otwarte cmentarza utwierdziły mnie w przekonaniu, że mieszkańcy Zduńskiej Woli i okolic czują potrzebę takiego dnia. Wspaniałe pytania zadawane podczas naszego wspólnego spaceru pokazały mi, że ani kultura żydowska ani cmentarz żydowski nie są im obojętne. Chcieliby dowiedzieć się o nich jak najwięcej, ale nie zawsze mają okazję z dala od mainstreamu tematu, uniwersytetów i imprez takich, jakie oferuje Festiwal Kultury Żydowskiej w Krakowie czy Warszawie. 

Kilka lat temu postanowiliśmy zwiedzić z kilkoma przyjaciółmi Brzezinkę, w ciszy, bez oficjalnych uroczystości, czy uczestnictwa w zorganizowanej grupie. Wtedy byłam w Brzezince drugi raz w życiu i czułam, że to chyba po raz ostatni. Nie miałam potrzeby przeżywania ponownie tego, co przeżyliśmy, samotnie, spacerując bez krzyków grup młodzieży, bez werbli oficjalnych imprez. To były szczególne doznania, cisza pozwoliła  nam, przynajmniej tak to odczuwaliśmy, "dotknąć" życia w Brzezince WTEDY. 

Dlatego kontynuujemy organizację spaceru - Dnia Otwartego - po cmentarzu w Zduńskiej Woli. Cmentarz i grupa tylko tych, którzy czują potrzebę przyjścia. Tak, jak ja kilka lat temu myślałam, że nie pojechałabym drugi raz do Brzezinki, rozumiem tych, którzy nie czują potrzeby przyjścia drugi raz na nasz cmentarz. Jestem jednak pewna, że przekażą kolejnym osobom misję tego dnia - PAMIĘĆ, która dociera do nas bardziej i pełniej kiedy jesteśmy z Nią w ciszy. 

Po cmentarzu oprowadzała będę Państwa z Tomkiem Polkowskim - historykiem, edukatorem Holokaustu (ukończył w tym celu kursy w Jerozolimie, Berlinie i Paryżu). Dlatego też podczas spaceru historycznego ja skoncentruję się na historii Zagłady Żydów zduńskowolskich i tradycji żydowskiej (cmentarze żydowskie, pochówek, symbolika nagrobków). Na wszelkie pytania stricte dotyczące Holokaustu odpowie Państwu Tomek Polkowski.

 

fot. (c) Tomek Polkowski

WYSTAWA-ZAGŁADA ŻYDOWSKICH MIASTECZEK

W końcu!

Po wielu latach od jej powstania zawitała do Zduńskiej Woli bardzo ciekawa wystawa przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej, Oddział w Łodzi oraz Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.

ZAGŁADA ŻYDOWSKICH MIASTECZEK

Wystawa prezentuje nie tylko Zagładę ale i życie społeczności żydowskiej przed Zagładą w miastach i miasteczkach rejonu łódzkiego.

Bardzo polecam wszystkim z Was, którzy interesujecie się historią, historią regionu a także kulturą żydowską.

Więcej informacji znajdziecie na blogu Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola TUTAJ.

fot. (c) Tomek Polkowski

DZIEŃ DRUGI SPRZĄTANIA

No i znów było dużo pracy w przemiłym towarzystwie. Dziś przyszedł Pan Bogdan, Martyna, Jola, Radek, Kuba, Łukasz no i oczywiście Daniel z jego magicznymi kosiarkami :)

Chciałabym sprostować wiadomości dotyczące sprzątania cmentarza. 

Drodzy Państwo, którzy mówicie, że to jest pierwsza akcja sprzątania cmentarza żydowskiego w Zduńskiej Woli jesteście w błędzie.

Jest to pierwsza akcja ogłoszona publiczne dla wszystkich chętnych chcących zrobić coś sensownego dla naszego cmentarza i zachowania pamięci o ponad 30% społeczności Zduńskiej Woli.

Cmentarz jest sprzątany systematycznie od lat 80-tych. Każdego roku sprzątała go Pani Elżbieta bez jakiejkolwiek pomocy ze strony miasta i muzeum - tak przynajmniej twierdziła. Ja dołączyłam do niej w 1998 roku i rzeczywiście doświadczyłam tego na przysłowiowej "własnej skórze". Śmieci wyrzucałyśmy wtedy do koszy w pobliskich blokach. Jakiekolwiek prośby o pomoc z naszej strony do Urzędu Miasta kończyły się niepowodzeniem. Sytuacja zmieniła się, kiedy do Zduńskiej Woli przyjechał prof. Daniel Wagner. Miasto zrozumiało wówczas, że pomimo iż teren nie należy do samego miasta, to jednak opowiada nam historię Zduńskiej Woli, jest częścią tożsamości miasta i jego mieszkańców.
W ten sposób ja biorę udział w uprzątaniu cmentarza od 15 lat, o których wspominałam w moim poprzednim wpisie zapraszającym do akcji.

Od 2010 roku sprzątam cmentarza z Kubą lub Eweliną oraz jak zawsze przy ogromnej pomocy Tomka. Podczas prac dokumentacyjnych (2001-2007) cmentarz został gruntownie wyczyszczony. Miasto wycięło wówczas wszystkie dziczki i trawy. Osoby współpracujące nad dokumentacją dopełniły dzieła i oczyściły wszystkie macewy z mchu i traw. Od tego czasu jednak trawa i mech narastają ponownie na macewy, które znów przestają być widoczne.

Każdego roku młodzież sprząta cmentarz w ramach akcji "Sprzątanie Świata". Ostatnio głównie jest to Liceum Plastyczne, ale cmentarz sprzątały także dzieci z Zespołu Szkół Ogólnokształcących z Zapolic i z byłej już Szkoły podstawowej nr 12.

Gdyby nie te wszystkie prace porządkowe dzisiaj nie bylibyście Państwo w stanie wejść na teren cmentarza bo byłby on zwyczajnie jednym wielkim śmietnikiem. 

Kilka lat temu Kuba wywiesił prośbę na tablicy ogłoszeń należącej do działek sąsiadujących z cmentarzem, aby nie wyrzucać śmieci na teren cmentarza. 

Znajdowaliśmy już na nim wszystko: była wersalka, butelki, stare rowery, zdechłe psy, telewizory, buty, torebki po kleju, prezerwatywy, a przedwczoraj dwie torby zużytych pampersów. 

Tak więc szanowni Państwo - ręce opadają! Każdego roku prosimy uszanować miejsce pochówku 7600 zduńskowolan oraz grób masowy, w którym spoczywa kilkuset zduńskowolan brutalnie zamordowanych podczas likwidacji getta. Wciąż jednak są osoby, które traktują cmentarz, jak śmietnik gdzie można wyrzucić przysłowiowy stary opiekacz.

Cmentarz w tym roku odwiedziło już blisko 300 osób z całego świata. Zapowiadają się kolejne osoby, także grupa młodzieży z Izraela z Asherem Ud Sieradzkim. To On i prof. Wagner pokazali ponownie Zduńską Wolę światu. Postarajmy się nie zniszczyć ich wielkiej pracy na rzecz naszego miasta.

PIERWSZY DZIEŃ SPRZĄTANIA CMENTARZA

Jesteśmy właśnie po pierwszym dniu sprzątania cmentarza żydowskiego w Zduńskiej Woli.

Przyjechali Państwo Adriana, Teresa i Zbigniew z Sieradza, był Tomek z Gdyni, Kalina i Kuba - studenci z Krakowa, ale rodem ze Zduńskiej Woli, oraz pozostałe osoby ze Zduńskiej Woli: Daniel, Mariusz, Martyna i Łukasz.

Udało nam się uprzątnąć fragment chodnika przy głównej bramie, oczyściliśmy macewy przy głównej bramie, wynieśliśmy śmieci z terenu cmentarza (w tym dwa worki zużytych pampersów!!), wykosiliśmy cały teren przy głównej bramie oraz ścięliśmy gałęzie na wysokość człowieka, tak aby przestrzeń cmentarza była widoczna zaraz po zajrzeniu przez bramę. W sumie pracowaliśmy niemal trzy godziny.

Bardzo serdecznie dziękuję Wam wszystkim, którzy odpowiedzieliście na apel i którzy chcecie kontynuować rozpoczęte prace. Dziękuję Urzędowi Miasta i Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola za dostarczenie nam sprzętu do prac. Prace nie mogłyby się odbyć także, gdyby Kuba i Daniel nie przynieśli własnych kosiarek.

Serdeczne podziękowania składam mamie jednego z naszych uczestników - Agnieszce, która zadbała o to, aby w przerwie zapracowani wolontariusze mieli co zjeść i napić się :)

Dziękuję także lokalnym mediom, które także nas nie zwiodły i podały nowinę o akcji w daleki eter, nie tylko w Zduńskiej Woli - stąd właśnie obecność Państwa z Sieradza :)

TAK BYŁO

 fot. (c) Kamila Klauzińska

fot. (c) Kamila Klauzińska

A JEST TERAZ TAK:

 

fot. (c) Kamila Klauzińska

 

fot. (c) Kamila Klauzińska

fot. (c) Kamila Klauzińska

fot. (c) Kamila Klauzińska

fot. (c) Kamila Klauzińska

fot. (c) Kamila Klauzińska

SPRZĄTANIE CMENTARZA

Ludziska kochane, którym na sercu leży przyszłość cmentarza żydowskiego w Zduńskiej Woli, 

zapraszamy Was do wspólnego posprzątania cmentarza 

w dniu 24 lipca (środa) o godz. 12:00. 

Jeśli ktoś z Was posiada kosiarkę spalinową z żyłką i mógłby ją użyć w tym dniu w szczytnym celu, to będziemy bardzo wdzięczni za pomoc. Kosiarka jest nam niezbędna, niestety nie posiadamy takiego cuda.

Prosimy uprzejmie o wcześniejszą wiadomość dotyczącą kosiarki, ponieważ dzięki niej będziemy wiedzieli, jak zaplanować prace. Prosimy także, w miarę możliwości, o potwierdzenie Waszego udziału. To też ułatwi nam rozplanowanie prac.

Piszcie na  adres: kamila.klauzinska@poczta.onet.pl
Już wkrótce, jak co roku 24 sierpnia, zapraszamy na Dzień Otwarty Cmentarza Żydowskiego.

Przekażcie tę wiadomość dalej prosimy i dziękujemy :)

Kamila Klauzińska i KubaPawelec

Urząd Miasta, jak co roku grzecznościowo wykosił część traw, głównie wzdłuż alejek prowadzących do grobu masowego i wokół tego grobu. Konieczne jest jednak uprzątnięcie skoszonej trawy, wyniesienie śmieci, które znów są przerzucane przez płot przez mieszkańców miasta, wyczyszczenie pomnika. To syzyfowa praca, która dla mnie trwa już od 15 lat. Tak jest każdego roku. 

Trawa zalegająca na macewach powoduje, że odnalezienie poszczególnych macew jest utrudnione. Oczywiście dzięki planom cmentarza z dokładnym rozmieszczeniem nagrobków jest to nadal możliwe, niemniej jednak trzeba znów poszukiwać ich pod czasami dziesięciocentymetrową warstwą trawy i chwastów. 

Poza tym musimy mieć świadomość, że każdego roku Zduńską Wolę odwiedzają goście z całego świata. W tym roku cmentarz zwiedzało już ponad 300 osób. To oni zabiorą ze sobą widok cmentarza do swoich miast i krajów, pokażą bliskim i znajomym. To są nasi ambasadorowie. Jaką wizytówkę otrzymają od nas, taką przekażą dalej. 

Nie możemy zapominać, że cmentarz ten spełnia kilka ról: tutaj spoczywa ponad siedem i pół tysiąca zduńskowolan, jest to miejsce pamięci narodowej bo tutaj rozegrał się dramat i ostatnie chwile likwidacji getta żydowskiego. Na cmentarzu znajduje się mogiła masowa kilkuset osób zamordowanych zarówno na terenie cmentarza, jak i jeszcze w getcie. W końcu jest to od 2010 roku zabytek wpisany na listę zabytków. 

To część historii Zduńskiej Woli, bez której nasze miasto nie byłoby dziś takie, jakie jest. Ta historia określa przecież i nas, to kim jesteśmy i to kim chcemy być.

Dlatego serdecznie zapraszam wszystkich zduńskowolan, którzy nie wyjechali na wakacje, a chcieliby zrobić coś sensownego. 

Jeśli wśród Państwa znajdzie się dodatkowo ktoś, kto posiada kosiarkę żyłkową i chciałby jej użyć podczas naszej akcji sprzątania cmentarza to będzie cudownie”

To były cudne dni! Koncerty w pięciu miastach, wszędzie pełne sale, owacje, bardzo ciepłe przyjęcie. Ba!! Do Muzeum Historii Żydów w Warszawie przyjechali mieszkańcy Wałbrzycha, którzy dowiedzieli się z mediów o koncercie Fay Sussman, która w końcu w Wałbrzychu się urodziła.

Trasa koncertowa była częścią projektu "Fay's Journey", w ramach którego powstaje film dokumentalny. Fay jest bardzo aktywnie zaangażowana w działania organizacji na rzecz praw człowieka. Wierzę, że jej spotkania z ciepłą i serdeczną polską publicznością tylko umocniły ją w misji budowania mostów między ludźmi.

A ja serdecznie i szczególnie dziękuję zduńskowolskiej publiczności, która nigdy nie zawodzi! :)

Wciąż jeszcze można oglądać relację z koncertu w reportażach TV-zwmedia. Płyta zespołu dostępna jest w Muzeum Historii Miasta. 

Zespół oprócz tego, że dał świetny koncert, zwiedził Zduńską Wolę, w tym także cmentarz żydowski.

fot. (c) Kamila Klauzińska

fot. (c) Kamila Klauzińska

fot. (c) Kamila Klauzińska

Zapraszam Państwa serdecznie na jedyny taki koncert. 

W Zduńskiej Woli znów zabrzmi język jidysz w pięknej muzycznej aranżacji zespołu Klezmer Divas z Australii.

Początek o 19:30 w ogrodzie Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola.

 

Zespół przylatuje do Polski aby dać tylko pięć koncertów. Pierwszy koncert odbędzie się w Muzeum Historii Żydów w Warszawie, następnie zespół zagra w Żyrardowie, w Muzeum Historii Miasta w Zduńskiej Woli, a także w Krakowie i na VI Festiwalu Kultury Żydowskiej Yahad w Szczekocinach.

Jak Państwo może pamiętają w grudniu 2012 roku Zduńską Wolę odwiedził Paul Green - fotograf i filmowiec z Sydney (pisałam o jego wizycie na moim blogu). Paul, wspólnie z Judy Menczel, jest producentem filmu, który powstaje podczas pobytu zespołu w Polsce. 

Klezmer Divas to jeden z najbardziej twórczych i ciekawych współczesnych zespołów klezmerskich. Niezwykła kombinacja standardów wschodnioeuropejskich melodii, granych w minorowej tonacji zabierze Państwa w podróż poprzez lata 30. do epoki swingu, jazzu, tanga i waltza, muzyki cygańskiej i klezmerskiej.

Brzmienie pełnego ciepła i emocji śpiewu Fay Sussman porównywane jest do berlińskiego kabaretu Marleny Dietrich. Po koncercie, jaki Klezmer Divas dał w Polskiej Ambasadzie w Australii, tamtejsza polska prasa porównała Fay Sussman do „Jidysz Piaf”.

Fay Sussman jest czynnie zaangażowana w prace organizacji na rzecz praw człowieka Courage to Care. Podróż do Polski z zespołem Klezmer Divas jest dla niej jednocześnie misją budowania mostów między narodami, w którą głęboko wierzy.

 

 

Zespół zagra w Zduńskiej Woli w ramach Festiwalu Trzech Kultur 3K

5 lipca 2013 (piątek)