IZRAEL ELJASZ MAROKO

Dziś chciałabym napisać o głosie, pięknym głosie, który zakiełkował w Zduńskiej Woli w 1899 roku.

Wtedy to w jednym z domów gdzieś blisko, może na ulicy Sieradzkiej, a może Marszałka Piłsudskiego urodził się Izrael Eljasz Maroko - jeden z najlepszych chazanów świata. Maroko w swej karierze zawodowej pełnił funkcję kolejno kantora w Kaliszu, następnie śpiewał dla gminy w Tarnowie i Bratysławie, by ostatni czas swego życia spędzić w Holandii w Wielkiej Synagodze Amsterdamskiej. 

fot. (c) Yizkor Book of Zduńska Wola, Tel Aviv 1968, s. 92

Prywatnie Izrael Eljasz poślubił Rajzel Nejman, z którą miał czwórkę dzieci. 20 lipca 1943 roku cała rodzina została deportowana i zamordowana w Sobiborze. Przeżył tylko syn Simon Wolf. Wdowa po Simonie Wolfie - Ruth Maroko mieszkająca w Stanach Zjednoczonych przekazała do Instytutu Yad Vashem jedyny zachowany ręczny zapis kompozycji Izraela Eljasza. Zapis wyjątkowy i symboliczny, ponieważ jest to muzyka do Chad Gadji - piosenki śpiewanej na zakończenie sederu na Pesach.

W marcu b.r. podczas wizyty Prezydenta Baracka Obamy w Izraelu Instytut Yad Vashem postanowił podarować Prezydentowi szczególny prezent - faksymile ręcznego zapisu kompozycji Izraela Maroko.

 nagranie pochodzi ze strony http://www.youtube.com/watch?v=c1BHULLv5BY

Oprócz tej jednej kompozycji zachowało się jeszcze coś pięknego - nagranie z Wielkiej Synagogi w Amsterdamie, dzięki któremu możemy usłyszeć głos chazana Maroko i zobaczyć go podczas nabożeństwa. Nagranie pochodzi z około 1930 roku.

                    film pochodzi ze strony  http://www.youtube.com/watch?v=BTMN_QOrdKQ

Społeczność żydowska Zduńskiej Woli była dumna ze swego wielkiego rodaka. Pracując nad Yizkor Book autorzy umieścili w publikacji tekst poświęcony wielkiemu chazanowi, aby na zawsze pozostał w pamięci i sercach tych, którzy nie mogli już powrócić do miasta swego dzieciństwa i młodości.

Dziękuję serdecznie Hetty Berg z Joods Historisch Museum w Amsterdamie za pomoc w dotarciu do kolejnych materiałów i informacji na temat Izraela Maroko.

Managing Jewish Immovable Heritage Conference, Poland, Krakow 2013

W dniach 23-25 kwietnia 2013 roku odbyła się w Krakowie Międzynarodowa konferencja Managing Jewish Immovable Heritage Conference, w której wzięli udział przedstawiciele świata nauki, badacze, rabini, dyrektorzy Muzeów oraz przedstawiciele największych światowych organizacji i fundacji, takich jak: Rotschild Foundation Europe, The David Berg Foundation, The Cahnman Foundation, The American Jewish Joint Distribution Committee, The World Monuments Fund oraz The Taube Foundation, The U.S. Commission for the Preservation of America's Heritage Abroad, FODZ, JCC Kraków, Galicja Jewish Museum, European Council of Jewish Communities. 

Uczestnicy konferencji pochodzący z ponad 20 krajów dyskutowali na temat zachowania i ocalania żydowskiego dziedzictwa zarówno w Polsce, jak i w całej Europie. Przedstawiono zarówno już zrealizowane rozwiązania konserwatorskie dotyczące konkretnych obiektów (synagogi, cmentarze), jak również te będące w procesie rekonstrukcji. Bardzo istotne były nie tylko tematy związane z technikami konserwacji, dokumentacji i dygitalizacji obiektów, ale także tematy społeczne, poruszające kwestie współpracy z lokalnymi społecznościami, władzami miast czy krajów. 

Serdecznie dziękuję Ruth Ellen Gruber 

oraz wszystkim sponsorom 

za zaproszenie mnie do udziału w tej  bardzo ważnej konferencji. 

Konferencja była dla mnie niezwykle inspirującym spotkaniem, nie tylko dzięki któremu mogłam zapoznać się z ciekawymi projektami, pozyskać nową wiedzę. Przede wszystkim te trzy intensywne dni wtoczyły wiatr w moje żagle do kolejnych działań i realizacji projektów, nad którymi obecnie pracuję.

Pragnę wyrazić jednocześnie nadzieję, że tego typu konferencje będą mogły odbywać się częściej w Polsce, gdzie w wielu często małych miastach i miasteczkach wolontariusze od lat starają się ocalić od zniszczenia ostatnie ślady społeczności żydowskich. Nie wolno nam zapominać, że dziedzictwo Żydów polskich jest naszym wspólnym, narodowym dziedzictwem. To część nas i tego kim dziś jesteśmy. To, w jaki sposób dbamy o nasze dziedzictwo dziś wskaże kierunek tego, kim będziemy w przyszłości my, jako społeczeństwo i jako ludzie.

Wiejce na temat konferencji znajdziecie Państwo tutaj: Reports on Managing Jewish Heritage Conference

ZDUŃSKA WOLA UCZCIŁA OFIARY HOLOKAUSTU

Dziękuję serdecznie wszystkim uczestnikom prelekcji na temat Żydów zduńskowolskich, którą miałam zaszczyt poprowadzić w Muzeum Historii Miasta. W lekcji wzięło udział ponad 120 uczniów z ośmiu szkół. Po uroczystości ku pamięci Ofiar Holokaustu, która odbyła się na cmentarzu żydowskim, blisko  30 uczniów ze szkoły w Czechach wzięło udział w spacerze historycznym.

Bardzo serdecznie dziękuję organizatorom uroczystości, Prezydentowi Miasta Zduńska Wola oraz uczniom z Publicznego Gimnazjum nr 1 w Zduńskiej Woli. Kiedy dokładnie 15 lat temu postanowiłam, że pamięć o Żydach zduńskowolskich nie może zaginąć, nie marzyłam, że nadejdzie taki dzień, kiedy wspólnie będziemy czcić Ich pamięć. Dziś spotykaliśmy się już po raz piąty podczas Dnia Holokaustu, by uczcić Ofiary Zagłady. 

Serdecznie zapraszam na spacer historyczny w dniu 24 sierpnia 2013, kiedy to będzie miał miejsce kolejny dzień otwarty cmentarza, w rocznicę likwidacji getta żydowskiego w Zduńskiej Woli.

 

fot.(c) Jolanta Jeziorska, Dziennik Łódzki

fot.(c) Jolanta Jeziorska, Dziennik Łódzki

fot.(c) Jolanta Jeziorska, Dziennik Łódzki

 fot.(c) Janusz Tosik, Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola

fot. (c) Janusz Tosik, Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola

fot. (c) Janusz Tosik, Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola

Dziękuję Jolancie Jeziorskiej z Dziennika Łódzkiego i Januszowi Tosikowi z Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola, że pozwolili mi opublikować ich zdjęcia z dzisiejszych obchodów.

Dzień Holokaustu w Zduńskiej Woli

Zapraszam Państwa serdecznie na prezentację o Żydach zduńskowolskich, 

która odbędzie się w Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola 
dnia 19 kwietnia o godz. 9:00 rano.

O godz. 11:00 na cmentarzu żydowskim odbędzie się uroczystość 
zorganizowana przez Urząd Miasta Zduńska Wola i PG1.

Wszyscy z Państwa, którzy chcieliby po uroczystości zwiedzić ze mną cmentarz 

serdecznie zapraszam. 

Będę czekała na Państwa po uroczystości 
przy pomniku Ku Pamięci Zamordowanych Żydów. 

MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ OCHRONY ZABYTKÓW

18 kwietnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków, który został ustanowiony przez ICOMOS (International Council on Monuments and Sites)

MKiDZN przewiduje, że w tym roku w Polsce dzień ten obchodzony bedzie 18 i 19 kwietnia.

Dzień ten odbywa się pod hasłem "Heritage of Education".  
Zabytki stanowiły i nadal stanowią często miejsca, służące nauce (uniwersytety, biblioteki, szkoły czy też muzea). Dlatego też tegoroczny dzień ochrony zabytków jest jednocześnie dniem celebrującym edukację, jako jedno z zasadniczych ludzkich zadań. 

W dniu 19 kwietnia obchodzimy natomiast Dzień Holokaustu.

Zapraszam Państwa serdecznie na prezentację o Żydach zduńskowolskich, 

która odbędzie się w Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola 
dnia 19 kwietnia o godz. 9:00 rano.

O godz. 11:00 na cmentarzu żydowskim odbędą się obchody Dnia Holokaustu.

Wszyscy z Państwa, którzy chcieliby po uroczystości zwiedzić ze mną cmentarz serdecznie zapraszam. 

Będę czekała na Państwa po uroczystości 
przy pomniku Ku Pamięci Zamordowanych Żydów. 

 -------------------------------------------------------

Na terenie Zduńskiej Woli w sumie tylko dziesięć obiektów zostało wpisanych do tej pory do wojewódzkiego rejestru zabytków:
 

1. kościół par. p.w. Wniebowzięcia MB, ul. Kościelna, 1891, nr rej.: 382/A z 23.08.1991
2. kościół ewangelicko-augsburski, 1866-1868, nr rej.: 410 z 17.05.1976
3. d. plebania ewangelicko-augsburska, ob. Szkoła Muzyczna, 1895, nr rej.: 380 z 17.10.1989
4. d. cmentarz żydowski, ul. Kacza 18, ok. 1828 r., nr rej.: A/101 z 27.12.2010 r. 
5. dom św. Maksymiliana Kolbego (dom tkacki), ul. św. M. Kolbego 9, drewn., XIX, nr rej.: 388/A z 02.05.1991
6. dom, ul. Kościelna 13, 1838, nr rej.: 301 z 30.12.1967 oraz 960-XIII-77
7. dom, ul. Kościuszki 9 (d. pastorówka), 1 poł. XIX, nr rej.: 992 z 30.12.1967
8. dom, ul. Kościuszki 11, 1 poł. XIX, nr rej.: 993 z 30.12.1967
9. budynek liceum sztuk plastycznych, ul. Sieradzka 29, pocz. XX, nr rej.: 318 z 22.02.1985

10. dom, ul. Złotnickiego 6, 1 poł. XIX, nr rej.: 995 z 30.12.1967

Ostatnim wpisanym na listę jest cmentarz żydowski w Zduńskiej Woli. W celu wpisania go na listę, wspólnie z Prof. Danielem Wagnerem przygotowaliśmy dokumentację cmentarza, którą złożyliśmy w Urzędzie Konserwatora Zabytków w 2003 roku. Wtedy jednak nie wnioskowaliśmy o wpisanie cmentarza na listę zabytków. Obawialiśmy się, że restrykcyjne przepisy dotyczące zabytków nie pozwolą nam na kontynuację prac na cmentarzu. Kiedy w 2008 roku została sfinalizowana kwestia odbudowy bramy cmentarnej złożyliśmy wspólnie z Gminą Wyznaniową Żydowską w Łodzi właściwy wniosek. 

Odbudowa bramy była możliwa dzięki wsparciu finansowemu Urzędu Miasta Zduńska Wola, lokalnym przedsiębiorcom, Organizacji Byłych Mieszkańców Zduńskiej Woli oraz środkom własnym istniejącego wówczas TH Yachad. 

Niestety do dziś, choć minęły już dwa lata, właściwy urząd nie umieścił na bramie cmentarza tabliczki informacyjnej o stanie prawnym obiektu. Dlatego też mam wielką nadzieję, że wkrótce to nastąpi, jak również oznaczone zostaną pozostałe obiekty zabytkowe w Zduńskiej Woli tak, aby mieszkańcy miasta nie zapominali, że choć Zduńska Wola nie stanowi dziedzictwa o światowym charakterze, to jednak wraz ze wszystkimi jej obiektami jest naszym wspólnym, lokalnym dziedzictwem. Tylko dzięki niemu wiemy kim jesteśmy. 

 

brama cmentarza żydowskiego w Zduńskiej Woli po odbudowie

fot. (c) Kamila Klauzińska

 brama cmentarza żydowskiego w Zduńskiej Woli przed odbudową

fot.(c) Kamila Klauzińska

JESTEM STĄD. POLSKA WIELU NARODÓW.

W Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola otwarto w dniu 9 kwietnia 2013 roku wystawę 

Ekspozycja powstała dzięki współpracy Stowarzyszenia Centrum Polsko-Niemieckie w Krakowie i Domu Anny Frank w Amsterdamie. Opieką merytoryczną natomiast objęła Pracownia Historii i Kultury Mniejszości Etnicznych i Narodowych Instytutu Historii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.

W całości wystawa została sfinansowana przez Ministerstwo Zdrowia, Opieki Społecznej i Sportu Królestwa Niderlandów oraz Taube Foundation.

Wystawa ma charakter edukacyjny. Skierowana jest przede wszystkim do szkół. Organizatorzy tego wielopłaszczyznowego projektu, opracowali specjalnie z myślą o nauczycielach scenariusze lekcji, dzięki którym w połączeniu z ekspozycją mają oni gotowe materiały do pracy z uczniami.

Organizatorzy prowadzą również warsztaty dla przyszłych trenerów. W czwartek 11 kwietnia takie warsztaty, poprowadzone przez trenera z ramienia organizatorów, odbędą się w Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola. Wezmą w nich udział wolontariusze Muzeum, którzy czynnie działają przy Muzeum od maja zeszłego roku. Po odbytych warsztatach będą oni w stanie samodzielnie oprowadzać po wystawie oraz prowadzić warsztaty.

Ekspozycja nie była do tej pory prezentowana w województwie łódzkim. Tym cenniejsze, że Muzeum Historii Miasta zdecydowało się zorganizować wystawę w naszym mieście. 
Nie możemy bowiem zapominać, że Zduńska Wola także była miastem wielonarodowościowym. 

Jak podają autorzy Stulecia Miasta Zduńska Wola (1825-1925) "w 1902 roku osiąga miasto 20.472 mieszkańców, w tym 10.642 wyznania katolickiego, 3.768 ewangelików i baptystów, 5.983 Żydów, 79 prawosławnych. (...) Podział narodowościowy odpowiada w ogólnych ramach różnicom wyznaniowym. Polacy są przeważnie wyznania rzymsko-katolickiego, niewielka zaś ilość ewangelików. Niemcy przeważnie są wyznania ewangelicko-augsburskiego, wielu ich jednak należy do kościoła katolickiego, niewielka zaś ilość jest baptystami. Pod względem liczebności drugie miejsce zajmuje wyznanie mojżeszowe, a wreszcie prawosławne. To ostatnie ma w mieście tak mało wyznawców, że wobec tego nie posiada tu swej parafii".

Stulecie Miasta Zduńska Wola (1825-1925), 

red. Wicher L., Wyd. Komitet Obchodu Jubileuszowego Zduńskiej Woli, s. 25-26

Po II wojnie światowej do miasta powróciła nieliczna, ocalała grupa Żydów. Wszyscy oni musieli jednak opuścić nasz kraj w 1968 roku. Ci, którzy pozostali zarzucili praktykowanie religii przodków.
W uroczystości otwarcia bramy na cmentarzu żydowskim, którą zorganizowaliśmy w 2007 roku, brał udział jeden z ostatnich, wciąż mieszkających w Zduńskiej Woli potomków społeczności żydowskiej. 

Dziś Zduńska Wola już nie jest tak barwna narodowościowo, niemniej jednak wciąż stanowi ciekawy teren badawczy. Chciałoby się powiedzieć, parafrazując prof. Karpińską, że "Zduńska Wola jest palimpsestem (...), w którym poplątane i poukrywane jest to, co istnieje "teraz", oraz to, co było "kiedyś". 

Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola zachęca młodych badaczy do zwrócenia swej uwagi w tym właśnie kierunku. Na blogu muzealnym ogłosiło projekt WASZE MIASTO - ANTROPOLOGIA CODZIENNOŚCI, w którym młodzi badacze i "poszukiwacze miasta" (zarówno Ci bardziej, jak i mniej doświadczeni) mogą publikować swoje opisy i opowieści o Zduńskiej Woli.

 Pięknie określa Zduńską Wolę redaktor dziennika łódzkiego "Republika" :)